Lymfoedeem 

 

Door een stoornis van het lymfevatenstelsel wordt weefselvocht onvoldoende afgevoerd. Vochtophoping in de huid en onderliggende weefsels veroorzaakt onder andere (pijnlijke) zwellingen en stijfheid.

 

Symptomen

Lymfoedeem geeft in het aangedane gebied, bijvoorbeeld armen, benen en/of de rest van het lichaam een zwaar gevoel en/of een gevoel van spanning. Soms veroorzaken de zwellingen zeurende of stekende pijn en stijfheid in gewrichten. Bewegingen kunnen beperkt worden. Het gewicht en de lichaamsomvang kunnen toenemen. Lymfoedeem kan ook voorkomen in de midline (borst-, buik-, rug- en genitaalregio). Vaak is dit het gevolg van de behandeling van kanker. Ook hiervoor kunt u terecht bij de huidtherapeut, behandeling en compressie in deze regionen kan enorme verlichting bieden.

 

Hoe ontstaat lymfoedeem?

Het lymfestelsel is een netwerk van lymfevaten en lymfeknopen, vaak klieren genoemd. Ze maken deel uit van ons lichamelijke reinigings- en afweersysteem. De lymfevaten verzamelen het vocht dat zich tussen de cellen van onze weefsels bevindt. Via de lymfevaten vloeit dit weefselvocht naar de lymfeknopen, beter bekend als klieren. Deze klieren, die zich onder andere in onze liezen, oksels en hals bevinden, filteren en reinigen het weefselvocht. Ze filteren afvalstoffen en maken dus eventuele ziekteverwekkers onschadelijk. Als delen van het lymfestelsel beschadigd zijn of ontbreken, dan wordt het weefselvocht niet of slechts gedeeltelijk afgevoerd. Het ophopende vocht veroorzaakt zwellingen die we lymfoedeem noemen.

Bij primair lymfoedeem zijn de afwijkingen aan het lymfestelsel aangeboren. Het lymfoedeem kan zich direct na de geboorte manifesteren, of in een later stadium, bijvoorbeeld na een trauma of een operatie.

Secundair lymfoedeem ontstaat door invloeden van buitenaf, denk aan een (wondroos)infectie, ernstige verbranding van de huid of een open botbreuk. Secundair lymfoedeem kan ook een gevolg zijn van bestralingen (behandeling van kanker) of een operatie waarbij het lymfestelsel beschadigd raakt.

 

Wat zijn mogelijke complicaties?

Lymfoedeem kan verergeren door extreme kou en extreme warmte. Datzelfde geldt voor verbranding door de zon, insectenbeten, geïnfecteerde wondjes of andere infecties en knellende kleding.

 

Wat kan de huidtherapeut voor u doen?

Door manuele lymfdrainage (een speciale massagetechniek), altijd in combinatie met compressietherapie – het aanbrengen van zwachtels of elastische kousen – zorgt de huidtherapeut ervoor dat het vocht beter afgevoerd wordt. Hierdoor nemen pijn en stijfheid af. Daarnaast adviseert de huidtherapeut u graag, hoe u zelf de afvoer van lymfevocht kunt stimuleren en verergering kunt voorkomen.

Oedeemtherapie start meestal met een nulmeting, daarna wordt er pas behandeld. Het lymfesysteem wordt geactiveerd en het vocht wordt naar delen van het lichaam gemasseerd waar het beter afgevoerd kan worden. Vervolgens wordt in dezelfde behandeling gezwachteld of getapet om het bereikte resultaat vast te houden. Een elastische kous kan de zwachtel vervangen zodra het oedeem constant is.

 

Manuele lymfedrainage

Met een zacht pompende beweging van de handen activeert de huidtherapeut het netwerk van de lymfevaten direct onder de huid. Door de speciale handgrepen die de therapeut toepast, de zogenaamde oedeem- en fibrosegrepen, kunnen de huid en het onderliggende weefsel met lymfevaten heel gericht behandeld worden. Met oedeemgrepen leidt de huidtherapeut het overtollige vocht door het weefsel naar een plaats waar het gemakkelijker opgenomen wordt. Met fibrosegrepen maakt de huidtherapeut verhard weefsel (fibrose) soepeler zodat het vocht er gemakkelijker doorheen stroomt en de pijnlijke stijfheid afneemt. Soms worden littekengrepen ingezet om verharde en/of verkleefde littekens doorgankelijk te maken voor vocht.

 

Ambulante compressietherapie
De huidtherapeut zwachtelt het oedemateuze gebied in, zodat er druk op onderliggende weefsels komt. Hierdoor wordt het vocht beter afgevoerd. In geval van oedeem aan armen en benen is beweging noodzakelijk want daardoor wordt het bloed door kuit- of armspieren richting het hart gepompt en kan het lymfevocht dankzij de toegenomen bloedcirculatie afgevoerd worden.

 

Fascietechnieken
Het kan zijn dat de huidtherapeut speciale massagetechnieken inzet, welke inwerken op het bindweefsel in het lichaam. Rek- en/of rolbewegingen kunnen worden ingezet om de verschuifbaarheid tussen de verschillende huidlagen te verbeteren. Deze techniek wordt veel ingezet bij patiënten die een borstkankeroperatie hebben ondergaan.

 

Ademhalings- en bewegingsoefeningen
De huidtherapeut legt u specifieke bewegings- en ademhalingsoefeningen uit die de afvoer van lymfvocht via de lymfvaten bevorderen.

 

Lymftaping

Als het aanbrengen van zwachtels lastig is, bijvoorbeeld op de romp, dan maakt de huidtherapeut gebruik van lymftaping. De tape trekt de huid een heel klein beetje omhoog, waardoor er in de huid en de onderliggende weefsels meer ruimte komt om het vocht zich te laten verplaatsen. In combinatie met ademhalings- en bewegingsoefeningen stroomt het vocht naar plaatsen waar het gemakkelijker opgenomen wordt.

 

Elastische kous

Ook de therapeutische elastische kous geeft tegendruk en zorgt ervoor dat het vocht niet terugvloeit naar het reeds behandelde gebied.

 

Littekenbehandeling
Verstoring van het lymfestelsel – de oorzaak van lymfoedeem – komt vaak voor na een operatieve ingreep. De huid van en rondom het litteken kan strak staan en het litteken kan verharden (fibroseren). Een littekenmassage helpt. Siliconenpleisters of lymftaping ondersteunen de behandeling.

Resultaat

Door de verbeterde afvoer van weefselvocht vermindert de druk in het oedeemgebied. Het strakke gevoel, al dan niet pijnlijk, wordt minder of verdwijnt en u kunt weer beter bewegen. De afgenomen druk en het verdwijnen van het weefselvocht bevorderen ook de genezing van wonden en verminderen de vorming van littekenweefsel. Oedeemtherapie is een langdurig traject waarbij patiënten gedurende een langere periode twee tot drie keer per week behandeld moeten worden.

 

Wat kunt u zelf doen?

Sport en beweging stimuleren de lymfvaten om vocht af te voeren. Wandelen, zwemmen en gymnastiek (onder deskundige begeleiding) zijn zeer geschikt. Sporten die leiden tot overbelasting of sporten met veel plotselinge bewegingen (bijvoorbeeld squash) zijn af te raden. Vermijd liever zware en langdurige lichamelijke inspanning. De huidtherapeut kan u specifieke bewegings- en ademhalingsoefeningen aanleren die de afvoer van lymfevocht bevorderen. Voorkom lang staan of zitten en pas op met wondjes!

 

Verwijzing en vergoeding

Behandeling van oedeem is een specialisme van de huidtherapeut. U heeft hiervoor geen verwijzing van een huisarts of medisch specialist nodig, tenzij uw zorgverzekeraar daarom vraagt. Vergoeding afhankelijk van soort behandeling en voorwaarden zorgverzekering. In de polis van uw zorgverzekering kunt u lezen, of u recht hebt op een (gedeeltelijke) vergoeding van de behandeling(en).